Eén jaar geleden zat onze tuin vol met vlinders: kleine vos, atalanta en kolibrievlinders. Nu is de tuin zo goed als leeg. Slechts een paar vlinders geteld de afgelopen weken.

Foto’s van Insecten als de blinde bij, akkerhommel, Terrasjeskommazweefvlieg, Groene Vleesvlieg, Grijze Runderdaas en de Franse Veldwespen. Allemaal gevonden in onze tuin de afgelopen tijd. Net als de Atalanta, Kleine Vos, Klein Koolwitje en verschillende (tuin)vogels.

Als je de foto’s zonder context bekijkt denk je dat het prima gaat met onze natuur. Maar niets is minder waar. Komt dat door de klimaatverandering? Is het de schuld van de boeren? Of komt het allemaal vanzelf wel goed? Daar wil ik wat over kwijt vandaag.

Afname vlinders in 2023

De vlinderstand neemt al jaren af, het aantal insecten neemt ook drastisch af. Dit jaar is de daling van het aantal vlinders heel extreem. Het valt eigenlijk iedereen op, “die-hard klimaatontkenners” op sociale media daargelaten, de cijfers spreken voor zich.

(Vlinders in onze tuin, begin Juni 2022)

De grootste kans om veel vlinders te zien in de perioden half mei tot eind mei en van begin juli tot half september volgens de Vlinderstichting. Maar in Mei 2023 tot en met begin juni waren er dramatisch weinig vlinders in onze tuin (die in voorgaande jaren rond deze tijd vol vlinders zat).

Ook tijdens het fietsen kwam ik ze onderweg niet of zeer sporadisch tegen. Tijdens mijn rondje Hogeland afgelopen week, toch 52 kilometer door gebied waar je ze echt wel zou moeten tegenkomen, heb ik er slechts een handvol gezien.

De redenen zijn divers: biologen wijzen naar de warme zomer vorig jaar, waardoor volgens hen veel waardplanten voor rupsen door de verdroging van de natuur dood gingen en ze geen voedsel meer hadden; wat mij dan verbaast is dat men dit niet zag aankomen dan? Iedereen reageert namelijk opeens bezorgd en verrast.

Schildpad bij Molen Fram, Woltersum (Groningen)

Ook wordt gewezen op het zeer natte voorjaar. Alles bijelkaar is het antwoord van weermannen en biologen: “het klimaat” of “de klimaatverandering”. Dat zal zeker een grote rol spelen. Kijk bijvoorbeeld naar het voorkomen van veel exoten in ons land die alleen kunnen overleven doordat het hier veel warmer is geworden de afgelopen decennia.

Zo zijn er bijvoorbeeld in de stad- en provincie Groningen al jaren schildpadden, trof ik in de tuin dit jaar voor het eerst (veel!) Franse Veldwespen aan en zijn er verschillende dieren, zoals het Mediterraans Draaigatje en andere exoten, die zich in Nederland tot een plaag dreigen te ontwikkelen.

Als we de gegevens van april en mei erbij halen zien we dat het aantal waargenomen vlinders in 2023 duidelijk onder het langjarige gemiddelde ligt en dat dit, vanaf 1990 toen het meetnet startte, tot nu toe, een van de slechtste vlinderjaren is [..] soorten die normaliter het beeld bepalen in het voorjaar zoals klein geaderd witje, klein koolwitje, kleine vos, kleine vuurvlinder en landkaartje waren er veel minder. Als er in goede jaren 10 landkaartjes worden geteld in een route, dan waren het er dit voorjaar maar 2 of 3, een achteruitgang van 70-80%. – Vlinderstichting

Maar of de klimaatverandering de enige oorzaak is betwijfel ik wel een beetje.

Blinde bij (zweefvlieg)

Afname insecten

Ook het aantal andere insecten (vlinders zijn insecten) neemt al jarenlang drastisch af. Wie het nieuws regelmatig volgt kan dit niet ontgaan zijn.

In nog geen 30 jaar is meer dan 75% van de insecten verdwenen. Recent werd bekend dat ook steeds meer soorten insecten verdwijnen, zelfs hele gewone. En dat terwijl ze ontzettend belangrijk zijn. Voor de natuur en ook voor ons mensen. [..] Uit eerder onderzoek bleek dat in nog geen 30 jaar tijd 76% van de biomassa aan insecten is verdwenen. Begin dit jaar werd bekend dat ook het aantal insectensoorten ernstig afneemt. En niet alleen heel bijzondere soorten die hoge eisen stellen aan hun leefomgeving verdwijnen, ook met algemene soorten gaat het slecht. – Natuurmonumenten

Minder hommels en wilde bijen
Ook het aantal hommels is drastisch afgenomen. Al jarenlang kopen fruittelers hommels. Fruittelers die dat niet doen hebben dit jaar een rampzalige oogst door de afname van de bestuivers. Keuringsdienst van Waarde heeft hier de afgelopen week nog een programma over uitgezonden.

Er werden een kwart minder vlinders en wilde bijen geteld dan vorig jaar, en half zo veel hommels. En dat terwijl ze een zeer belangrijke rol vervullen in ons ecosysteem. Ze bestuiven een groot deel van onze voedingsgewassen en hebben grote invloed op de biodiversiteit: wanneer hun populaties afnemen, dreigen ook veel plantensoorten in het geding te komen. – National Geographic.

Akkerhommel

Klimaatverandering de oorzaak?

Klimaatverandering is een van de redenen. Het valt niet te ontkennen. Daarnaast (door de mens) aantasting van het leefgebied, gebruik van pesticiden, stikstofuitstoot, etc. Het stapelt zich op en op een zeker moment is er een tipping point, een kantelmoment. De laatste druppel waardoor de emmer overloopt. Als dat punt een keer bereikt is, gaat het steeds sneller bergafwaarts.

Het is in mijn ogen, als ik de verschillende stukken van deskundigen lees, niet zo dat je slechts een reden of veroorzaker kunt aanwijzen. En ik geloof ook niet dat we als mens het klimaat zomaar even naar onze hand kunnen zetten. Het klimaat is niet maakbaar. Maar wel geloof ik dat we op zijn minst iets kunnen en ook móeten doen om onze leefomgeving te verbeteren.

We zijn kennelijk vergeten als mensheid dat we zelf deel uitmaken van de natuur. Wanneer de insecten er niet meer zijn, komt ook ons eigen voedsel in gevaar. Dat los je niet op met extra hommels kweken. Daarmee red je wellicht de oogsten van fruittelers, de rest van de natuur heeft er helemaal niets aan!

Als het zo doorgaat zijn de gevolgen desastreus en gaat de zaak snel escaleren. Dat is geen alarmisme of doemdenken. Dat is de feiten onder ogen zien… welke wereld willen we achterlaten voor onze (klein)kinderen?

Insecten, vlinders en vogels

Een paar week geleden was ik nog optimisch en constateerde de aanwezigheid van de eerste vlinders (klein geaderd witje) en insecten. Alleen wat ik toen mij niet besefte was dat er ernstig weinig ‘bestuivers’ rondvlogen zoals hommels en (wilde) bijen.

Onze tuin is her en der (bewust) “verromeld”. Het hoeft allemaal niet zo strak. Wij vinden dit zelfs mooi en insecten houden hier van.

De afgelopen weken ben ik extra vaak en alert in de tuin op zoek geweest naar wat er te zien was. Daardoor heb ik meer foto’s dan ooit gemaakt van diverse insectensoorten die er wel waren te zien.

Insecten als de blinde bij, akkerhommel, Terrasjeskommazweefvlieg, Groene Vleesvlieg, Grijze Runderdaas en natuurlijk de eerder genoemde Franse Veldwespen.

Soorten die er altijd al waren maar waar je weinig aandacht aan besteed. Omdat ze ‘zo gewoon’ zijn. Maar zo gewoon zijn ze niet…

Foto’s Insecten, vlinders en vogels in de tuin

(klik op een afbeelding voor groter formaat)