Dit weekend is het Open Monumentendag en met dit prachtige weer uiteraard per fiets langs een paar schitterende monumentale panden in het Westerkwartier.
Honderden koolwitjes
De fietsroute ging via Niehove richting Kommerzijl om daar via de Ruigewaard naar watergemaal De Waterwolf te fietsen. Daar kwam ik langs de weg opeens wel erg veel koolwitjes tegen.
Opeens kwam ik langs de bron: honderden, misschien wel meer dan duizend, koolwitjes op een in bloei staand veld. Geen idee wat hier verbouwd werd, afgezien van de zonnebloemen, maar de koolwitjes, andere insecten en af en toe een verdwaalde Atalanta, waren er duidelijk gek op.
Omdat het op de foto lastig is vast te leggen heb ik er een video van geschoten (hierboven). Ik kon er amper genoeg van krijgen maar moest toch weer verder, de monumenten wachtten op mij immers.
Gemaal De Waterwolf Electra
Het Gemaal De Waterwolf bij Electra was vandaag open voor publiek. Ik wilde altijd al graag een keer binnen kijken en nu de kans zich voordeed kon ik die uiteraard niet links laten liggen.
In 1918 kwamen de provincie Groningen en het Rijk overeen om met forse rijkssubsidie een groot gemaal te bouwen. De aandrijving van dit gemaal moest elektrisch plaatsvinden omdat de provincie voor de door haar nieuw te bouwen elektriciteitcentrale bij Groningen een grootverbruiker nodig had.
In 1920 werd het gemaal in gebruik genomen. Voor het beheer van het gemaal was inmiddels een boezemwaterschap opgericht: het Waterschap Electra (een verwijzing naar de aandrijfvorm van het nieuwe gemaal). [..]
Het gemaal is gelegen op een landtong die oorspronkelijk het Kommerzijlsterriet scheidde van het Reitdiep. Op de onderbouw van metselwerk, waarin zich de toevoerkanalen naar de pompen bevinden, is een in rode baksteen uitgevoerde bovenbouw opgetrokken. In de langsgevels zijn vijf grote boogvormige ramen met roedeverdeling opgenomen.
Het geheel is afgedekt met een op stalen spanten rustend pannengedekt zadeldak. Op de kop van het gebouw bevinden zich in een aangebouwd bijgebouw een aantal dienstruimten. Naast het gemaal staat verder een dubbele dienstwoning. Het gemaal is een rijksmonument. (gemalen.nl)
Van de techniek heb ik niet zoveel verstand maar ik vind het wel mooi en indrukwekkend om te zien. En het levert, in mijn ogen, ook altijd mooie plaatjes op.
Graftombe van Gravin Margaretha von Cobentzel
In de 13e eeuwse Liudgerkerk van Oldehove, in 1664 grondig verbouwd, bevind zich onder de vloer een graf van een bijzondere vrouw, oorspronkelijk afkomstig uit Wenen.
“In 1969 werd bij het graafwerk tijdens de restauratie een belangrijke vondst gedaan door de toenmalige Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek. In het koor werden twee grafkelders blootgelegd. Eén daarvan bevatte een fraai gebeeldhouwde zandstenen graftombe. Deze grafkelder is tijdens de restauratie weer toegankelijk gemaakt.” (Liudgerkerk.nl)
De kist van Gravin Margaretha von Cobentzel
Aangezien de kerk én graftombe vandaag open was besloot ik ook hier langs te gaan.
“Achter de hoge herenbank in het koor van de kerk stond tegen de muur een grafzerk met Latijnse tekst, in vertaling:
Sta wandelaar, lees en treur, hieronder ligt de Hoogwelgeboren Vrouwe Margaretha F. C. J. A. E. Gravin van Cobentzel, geboren te Wenen, de 11e Januari 1698, gehuwd met de Hoogwelgeboren Heer Ludovicus Ludgerus Baron van Ripperda, Heer van Poelgeest, Coudekerk enz. de 16e Januari 1727, na voorzien te zijn van de genademiddelen van de Heilige Katholieke Kerk te ’s Gravenhage, de 24e Mei 1730.
Deze zerk en onderzoek wat de tombe zelf betrof, maakten duidelijk, dat het ging om Gravin Margaretha von Cobentzel.” (dodenakkers.nl)
Eigenlijk betrof het een ‘herontdekking’. Op “De verhalen van Groningen” staat te lezen:
“De plaatselijke schoolmeester, de oorspronkelijk uit het Duitse Wymeer – bij Bunde – afkomstige Jan Molanus Smith (ca. 1776-1865), beschreef deze al bijna anderhalve eeuw tevoren. In 1823 opende hij samen met burgemeester en grootgrondbezitter Nikel Hendriks Grommers (ca. 1773-1851) de kelder.”
Toegang tot de Graftombe van Gravin Margaretha von Cobentzel
Het was het graf van (onder andere) Margaretha Joanna van Cobenzl (1698-1730). Zij was uit een oud, adellijk geslacht, dat oorspronkelijk stamde uit het Oostenrijkse Karinthië. Zij was gehuwd met Ludolf Luurt Ripperda (1707-1737). Zijn familie bezat de borg Jensema bij Oldehove. (De verhalen van Groningen).
Daarmee was ze dus de schoondochter van de “politieke avonturier” en beruchte baron Johan Willem Ripperda. Doordat de baan van zijn vader als gezant in Wenen vrij kwam, kreeg Ludolf Luurt Ripperda die functie en zo leerde hij haar kennen. Helaas overleed zij echter jong, en na een kort huwelijk, aan “kraamvrouwenkoorts”.
Naast het feit dat dit dus een zeer oude en daarmee bijzondere en historische kerk is, waarvan we er in onze regio natuurlijk meer hebben, maakt dit graf het extra bijzonder. Ik ben in de grafkelder gegaan en heb er een aantal foto’s gemaakt. Vrij lastig, want er is nauwelijks licht in de kelder.
Piloersemaborg
De Piloersemaborg was vandaag ook open voor bezoek.
“De Borg Piloersema wordt ook Hamsterborg genoemd. In 1633 werd de borg waarschijnlijk iets ten noorden van het vroegere Piloursema (die dateerde uit de 16-de eeuw) geheel herbouwd voor Johan de Mepsche en Aylke tho Nansum. Het grootste deel van wat er toen is neergezet, staat er nog steeds. In 1699 werd de borg verkocht aan boeren en in 1838 kwam Piloursema in handen van Tonnis Bartels Wierenga, die tijdens zijn leven een uitgebreid bezit wist op te bouwen van zeven boerderijen, waaronder de borg, met in totaal zo’n 300 bunder land. In 1998 en 1999 werd de borg grondig gerenoveerd en kreeg het een horeca-bestemming (restaurant en erfgoedlogies).” (Open Monumentendag).
Piloersemaborg, vanaf de singel gezien
Helaas mocht ik niet in de tuin van de Piloersemaborg, waardoor het nauwelijks mogelijk was om een paar leuke foto’s te maken of het pand echt te bekijken. Alleen via de vrij toegankelijke singel mocht je, op afstand, om de Piloersemaborg heen lopen.
Reden die gegeven werd: dat stoort de mensen die een appartement huren in de B&B van de Piloersemaborg. Klinkt als een acceptabel argument, echter is er dan bijzonder weinig “open monument” te zien. En in het bijzonder teleurstellend en bevreemdend omdat op de website van de Open Monumentdag stond vermeld:
“Al wandelend over het terrein kunt u genieten van het rijpende fruit in de boomgaard, het tuinhuis, de grote voortuin, een ommetje over de singels, de Groninger paarden en de schapen in het weiland.”
Die belofte werd dus niet waargemaakt en dat is erg jammer, want dáár kwam ik speciaal voor naar de Piloersmaborg. En ik zal vast niet de enige bezoeker zijn geweeest die daarvoor was afgereisd naar de Piloersemaborg.
Als doekje voor het bloeden was er een expositie. Op de zolder van de schuur hingen (in mijn optiek) dertien in een dozijn kunstwerkjes van mij onbekende kunstenaars. Ik werd er niet enthousiast van maar dat is natuurlijk ook een kweste van smaak. De dierportretten van Marjan Schaap vond ik wel mooi.
Foto’s Open Monumentendag 2023
Eigenlijk wilde ik daarna nog doorfietsen naar Zuidhorn om daar nog wat te bezoeken maar het was inmiddels dermate heet geworden dat ik besloot dat 26 kilometer fietsen echt wel genoeg was voor vandaag.
Bijgaande de foto’s en route (Strava). Klik op een afbeelding voor groter formaat.
