Staverden – Kleinste Stad van Nederland

Staverden is het kleinste stadje van Nederland. Eigenlijk is het naar hedendaagse begrippen nauwelijks een gehucht. Maar dan wel een gehucht met stadsrechten. Vandaar dat Staverden ‘het kleinste stadje van Nederland’ is. Staverden is in 2012 zelfs officieel uitgeroepen tot de kleinste stad van de Benelux. Mogelijk is Staverden zelfs de kleinste stad ter wereld.

Het Landgoed Staverden bestaat uit een prachtig Kasteeltje en enkele boerderijen. En natuurlijk een bij een landgoed bijbehorend flink stuk grond.

Landgoed en Kasteel

De aanwezigheid van de Leuvenumse beek, en daarmee de beschikbaarheid van stromend water, leidde in de 13e eeuw tot de bouw van een watermolen. Hier konden boeren tot uit de wijde omtrek hun graan laten malen. Dit maakte Staverden tot een unieke plaats met een prima handels- en groeipotentie.

Watermolen Landgoed Staverden

Graaf Reinout I van Gelre vroeg, en kreeg, in 1298 stadsrechten aan voor het landgoed. De toenmalige Koning Rudolph von Habsburg kende deze toe. Het idee van de toenmalige graaf van Gelre was om op deze plek een florerende stad te stichten. Na het bouwen van een kasteel, een grachtenstelsel en bijgebouwen heeft Reinald dit idee laten varen en is de stad een landgoed geworden, echter wel met behoud van stadsrechten.

Hoewel de vestiging van de stad uitbleef, werd zo de basis gelegd voor het landgoed dat tegenwoordig als kleinste stadje van de Benelux flink aantrekkingskracht uitoefent op bezoekers. De fundamenten van het huidige kasteel van Staverden dateren van 1291.

“Het landgoed heeft een oppervlakte van in totaal 718 ha en strekt zich uit over een lengte van bijna 7 km, vanaf de Stakenberg in het Noorden tot bijna bij het Uddelermeer in het Zuiden. Het bestaat voor ongeveer 340 ha uit bos, 310 ha landbouwgrond en 70 ha natuurterreinen, wegen en gebouwen. Zonder overdrijven mogen we zeggen, dat het door de grote afwisseling van loof- en naaldhout, houtwallen, beekjes en bloemrijke velden een van de mooiste natuurgebieden van ons land is.” https://www.beleefstaverden.nl/het-landgoed/

Het kasteeltje was niet geopend voor bezoek. De omgeving is echter wel vrij toegankelijk en je kan er fijn wandelen. Dat hebben we dan ook gedaan, genieten van de mooi aangelegde tuin, het landgoed en tot slot nog van een paar geparkeerde fraaie bolides zoals een Ferrari, Ford Mustang en Bentley in ‘British Racing Green’ gespoten.

Een prachtige Bentley in “British Racing Green”

Die overigens allemaal, op het moment dat ik foto’s aan het maken was, een bekeuring kregen wegens foutparkeren. Niet dat de eigenaren daar wakker van liggen, aldus de agente die kentekens aan het scannen was voor de boetes.

De pauwen van Staverden

Pauwen van Landgoed Staverden

Beroemd zijn ook de witte Pauwen van Staverden.

“In 1323 werd Reinald II tot ridder geslagen. Hij schijnt toen voor het eerst in het zegel een waaier van pauwenveren opgenomen te hebben. Ook op zijn helm prijkten veren uit de staart van de pauw. Sinds die tijd is dit het helmteken van de Gelderse vorsten gebleven. Zelfs de mutsen van de hertogen hebben eeuwenlang het teken van de pauwenveren gedragen. De waaiers van witte pauwenveren, die bij de ridderspelen als versiering van de helm dienden, kwamen uit Staverden. Omstreeks 1400 was de hof van Staveren door de Gelderse hertogen in leen uitgegeven met de verplichting, dat de leenmannen witte pauwen moesten houden, opdat de hertog de staartveren zou krijgen ‘om daarmede te stofferen den helm des hertogen’. Op dit moment leven er nog steeds 28 witte pauwen op Staverden.” https://www.beleefstaverden.nl/het-landgoed/

Nog steeds prijkt er een witte pauw op het wapen van gemeente Ermelo, waar de stad Staverden onder valt.En in de tuin staat een standbeeld van een ‘witte pauw’ opgesteld.

Helaas voor ons waren de Pauwen ‘opgehokt’ in verband met de vogelgriep. Begrijpelijk uiteraard, want we kunnen ons goed voorstellen dat men geen enkel risico wil lopen dat deze prachtige vogels geruimd zouden moeten worden.

Kapel van Staverden

De Boskapel, Landgoed Staverden

Aan de weg van het Landgoed Staverden staat de Hervormde kapel Staverden (Boskapel).

De kleine kerk bevindt zich prominent op de hoek van de Garderenseweg, de Staverdenseweg en de Jhr. Dr. C.J. Sandbergweg. Ze werd in 1875, als vervanger voor een houten kerkgebouw uit 1866, gesticht door Jan Rudolf Kemper voor de inwoners van Staverden, Leuvenum en Speuld. In 1931 werd de kerk verbouwd en werd de consistoriekamer toegevoegd, naar ontwerp van het architectenbureau Brinkman en Van der Vlugt, die vermoedelijk ook de nieuwe inrichting van het kerkgebouw verzorgden (bankenplan, preekstoel, tegelvloer, lambrizering en lampen). — Monumentomschrijving Rijksdienst, Reliwiki.

Deze architecten waren ook verantwoordelijk voor het bekende Van Nelle gebouw in Rotterdam.

Het Tolhuis

Tolhuis, Landgoed Staverden

Tegenover de kapel van Staverden staat het voormalig tolhuis uit 1859. In dat jaar werd een grindweg van Harderwijk via Leuvenum en Staverden naar Elspeet aangelegd. Voor het onderhoud van de weg hief de gemeente tol. Vrijgesteld van tolbetaling waren leden van het Koninklijk huis, de dominee, dokter, vroedvrouw en veearts. (Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).