Groningen heeft een rijke geschiedenis op het gebied van Kerken en Borgen. Vandaag bezocht ik de Ewsum (of wat er van over is) en terug reed ik via Middelstum, Kantens, Usquert, Mensingeweer, Warffum richting Oldehove over Aduard weer naar huis.
Ewsum
Eén van de voormalige borgen in Groningen is, of beter gezegd: was, Ewsum bij Middelstum. Er is, afgezien van de geschutskoepel, namelijk niet veel meer over van de originele borg.
Er is in het voorjaar (nog) niet zoveel te zien bij Ewsum. De tuinen staan nog niet in bloei. Wel waren er wat dieren en was het er vrij rustig. Met een uurtje heb je het wel bekeken op het terrein. Eigenlijk was mijn bedoeling een andere borg te bezoeken maar ik had mij vergist in de naam en was dus naar de verkeerde afgereisd. Dat mocht de pret niet drukken, ik heb er een paar mooie plaatjes gemaakt en zo heb ik deze ook een keer gezien!
Ewsum is een samentrekking van “Ewes heem/heim” (woonplaats). Ewes familie vernoemde zich daarop naar de borg; Ewesma. Opvallend detail is dat Ewes enige kind en dochter Menneke trouwde met Hidde (Hiddo) Tamminga van Hornhuizen en dat deze ook de naam Ewesma aannam; ene Ewe (waarschijnlijk de zoon van de eerder genoemde Ewe) had dit als huwelijksvoorwaarde afgedwongen van Hidde om te voorkomen dat zijn geslachtsnaam zou uitsterven. De familie Ewesma was een van de invloedrijkste Ommelander geslachten van de 14e tot de 16e eeuw.
De familie stond bekend als ‘rouwdouwers’. Ze schuwden het geweld niet. Maar anderzijds waren ze ook weer erg religieus. Overheid en (RK) Kerk gingen in die tijd vaak hand in hand. In 1683 werd de borg, die al flink vervallen was, afgebroken. Alleen de geschutskoepel (zie foto’s) en het oostelijk schathuis werden niet gesloopt. In 1917 werd het oostelijke schathuis met een grote boerenschuur uitgebreid. Dit schathuis is nu een ”theehuis”.
De rit ging verder naar de diverse plaatsjes maar eerst nog even in Middelstum zelf rondgewandeld want ik zag vanaf het borgterrein een fraaie kerk en een molen. Dat moest natuurlijk bekeken worden.
Sint-Hippolytuskerk
De Sint-Hippolytuskerk in Middelstum is een kerk die in de 15e eeuw is gebouwd en je ziet meteen dat er toen al heel wat meer pracht en praal was dan bijvoorbeeld in de oudere kerken uit de 12e en 13e eeuw. Daar staat een gebouw waar je U tegen zegt. Hoewel Zondag, waren de deuren gesloten. Dus geen blik binnen kunnen werpen. Nouja, om nu op zondag met je camera de eredienst te verstoren, dat is ook niet echt mijn ding.
Molen De Hoop
Aan de rand van het dorp ligt Molen De Hoop. De molen is oorspronkelijk in 1855 gebouwd en later nog weer aangepast. Het is een graanmolen en de molen ziet er erg mooi uit. Je kunt er makkelijk omheen lopen om wat foto’s te maken. In 1976 was de molen uitwendig gerestaureerd, in 2009 begon een uitvoerige restauratie met als resultaat dat de molen in 2012 weer maalvaardig was en in gebruik is genomen.
Steenfabriek CERES
Rijdend richting Usquert, waar ik de kerk wilde bekijken (2e geplande stop) kwam ik langs een bouwvalletje die mijn nieuwsgierigheid wekte. Het bleek het restant van een Steenfabriek te zijn.
Van de website van de Steenfabriek:
Met de bouw van de steenfabriek is in 1857 begonnen; zij is in 1969 gesloten nadat de productie in het jaar daarvoor werd gestaakt. De fabriek ligt aan het in 1663/64 gegraven Boterdiep zodat de aan- en afvoer van grondstoffen en producten via het water kon plaats vinden. Het terrein wordt sinds 1978 als landschappelijk element onderhouden: het is begroeid met bosjes, hooilandjes, ruigtes en enkele bomenrijen. In 2011 is er op de plek van de oven een amfibieen poel gegraven. De bovengronds zichtbare bebouwing bestaat uit de kleischuur (ontvangst van klei), twee schoorsteenpijpen (1916 en 1936) en het woonhuis van de brandmeester (bedrijfsleider). Niet zichtbaar zijn de – grotendeels nog aanwezige – fundamenten van de brandschuur en overige gebouwen. Naast industrieel erfgoed toont het terrein ook natuurlijk en cultureel erfgoed. De laatste aspecten hebben betrekking op het beheer van de hooiweiden; dat wordt op vergelijkbare manier uitgevoerd zoals dat ten tijde van de oprichting van de fabriek gebruikelijk was.
Het terrein is ‘verboden toegang’ voor onbevoegden, en ik denk ook dat het beter is het restant van de fabriek niet in te gaan want het ziet er allemaal behoorlijk vervallen uit. In de muren zitten flinke scheuren. Maar wel mooi dat het er nog staat!
Petruskerk (Usquert)
De huidige Petruskerk dateert van ca. 1100, maar rond het jaar 800 was hier al een houten kerkje die later werd vervangen door een tufsteen-kerk. Een steensoort die veelvuldig voor de bouw van kerken werd gebruikt in die tijd.
Michaëlkerk (Mensingeweer)
De Michaëlkerk werd vermoedelijk in de 13e eeuw gebouwd. In 1371 komt Mensingeweer samen met Maarslag als parochie voor. Het was aanvankelijk een eenvoudige zaalkerk met rechte koorsluiting waar tot de Reformatie Rooms Katholieke erediensten werden gehouden. De kerk is gemetseld in een groot formaat kloostermoppen die aan het oog worden onttrokken door een vlakke wit geschilderde bepleistering die in 1842 is aangebracht.
Beide kerken behoren tot de PKN Leens-Mensingeweer. Voor meer achtergrond informatie over deze kerken zie de website van de PKN gemeente.
Helaas sloeg het weer om, dus na de stop in Mensingeweer moest de camera maar weer in de tas en ging ik huiswaarts. Ik heb nog veel mooie gebouwen e.d. gezien onderweg, misschien doe ik een deel van dit rondje in de zomer nog wel eens een keer!
Bronnen/meer informatie:
☼ Ewsum – Wikipedia
☼ Sint-Hippolytuskerk
☼ Molendatabase
☼ Website Steenfabriek Ceres
☼ PKN gemeente